4857 sayılı İş Kanunun 30.maddesine göre işverenler;
– Elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli,
– Kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi veya Askerlik Kanunu veya Yedek Subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu kapsamına giren ve askerlik hizmetini yaparken Terörle Mücadele Kanununun 21 inci maddesinde sayılan terör olaylarının sebep ve tesiri sonucu malul sayılmayacak şekilde yaralananları meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
Engelli istihdamı bir anlamda sosyal sorumluluk sayılacağından dolayı devletin de vergi ve sigorta primi anlamında desteği vardır. Hatta korumalı işyerlerinde çalıştırılan zihinsel ve ruhsal engellilere ilişkin olarak da engelli başına 2016 yılı için 453.25 TL ücret desteği sağlanmaktadır.
Özel sektör işyerlerinde eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu kaldırılmış olduğundan sadece engelli çalıştırılması yeterli olmaktadır.
Engelli hesabında aynı il şartı
Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır. Bu kapsamda çalıştırılacak işçi sayısının tespitinde belirli ve belirsiz süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan işçiler esas alınır.
Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışanlar, çalışma süreleri dikkate alınarak tam süreli çalışmaya dönüştürülür. Oranın hesaplanmasında yarıma kadar kesirler dikkate alınmaz, yarım ve daha fazla olanlar tama dönüştürülür. İşyerinin işçisi iken engelli hâle gelenlere öncelik tanınır.
İstihdam edilecek personelin, kanunen tanımlanmış engelli tanımı kapsamında olması gerekir. Diğer bir ifadeyle tüm vücut fonksiyon kaybının en az yüzde kırk olduğu sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir. Eğer bu rapor yoksa ya da rapor var ancak % 40’ın aşağısında engel varsa, bu kişiler engelli olmamaktadır.
Engelli istihdam yükümlülüğü tespitinde aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır. İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar ile güvenlik görevlileri hesaba katılmaz.
Engelli personeller ancak engel durumlarına uygun işlerde çalışma şartlarını kolaylaştıracak şekilde düzenlenebilen işyerlerine çalıştırılabilirler. Engelleri açısından sıkıntı oluşturabilecek hizmet alanlarında çalıştırılmamalıdırlar.
Engelli ve (Kamu kurularında) eski hükümlü çalıştırmamanın 2016 yılındaki idari para cezası, çalıştırılmayan her bir engelli ve eski hükümlü için 2.211 TL’dir.
Engelli SGK teşviki
4/a kapsamında sigortalı olarak engelli personel istihdam eden özel sektör işverenleri için sigorta prim teşviki uygulanmaktadır. Her bir engelli personel için prime esas kazanç alt sınırı üzerinden hesaplanan sigorta primine ait işveren hisselerinin tamamı Hazinece karşılanmaktadır. Engelli personelin istihdamına ilişkin verilecek olan teşvikten gerek kontenjan dâhilindeki (%3) engelli personelden gerekse de kontenjan fazlası engelli personelden yararlanılması mümkündür.
Engelli vergi indirimi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa göre çalışma gücü kaybı oranına göre engellilik indirimi uygulamaktadır. Engelli çalışanın kendisi veya bakmakla yükümlü olduğu engelli bulunan ücretli çalışan kişiler yararlanabilmektedir.
Buna göre engelli personel çalıştıran veya bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan sigortalının vergi dairesinden alınacak engelli indirim yazısı bulunuyorsa 2016 yılı için aşağıda belirtilen tutarlar hesaplanan Gelir Vergisinden indirilir.
Engelli vergi indirimi tutarları:
– Birinci derece için 900 TL
– İkinci derece için 460 TL
– Üçüncü derece için 210 TL
Engelli raporuna ilişkin vergi indirim yazısı olmadan faydalandırılmaması gerektiğine dikkat edilmelidir.
