ŞEHİT YAKINI, GAZİ, ENGELLİ VE 65 YAŞ ÜSTÜ VATANDAŞLARIMIZIN ŞEHİR İÇİ VE DIŞI TOPLU TAŞIMA ARAÇLARINDAN YARARLANMASINA YÖNELİK BİLGİLER
Şehit yakını, gazi ve gazi yakınlarına yönelik ücretsiz seyahat hakkı; 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanun kapsamında verildi. Yukarıda belirtilen hükümler çerçevesinde;
Terörle mücadele esnasında, asayiş ve güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesi esnasında ve harp malullüğü kapsamında şehit olanların; eşi, çocukları, anne ve babası ücretsiz ulaşım imkanından faydalanabilirken, vazife malullüğü kapsamında şehit olanların sadece eşleri bu imkandan faydalanabiliyor.
Terörle mücadele esnasında gazi olanların; kendisi, eşi, çocukları, anne ve babası ücretsiz ulaşım imkanından faydalanabilirken, asayiş ve güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesi esnasında, harp malullüğü ve vazife malullüğü kapsamındaki gaziler ile muharip gazilerin sadece kendileri ve eşleri bu imkandan faydalanabiliyor.
Bu kapsamda, ücretsiz seyahat hakkından faydalanan Şehit Yakını sayısı 39.240, Gazi ve Gazi Yakını sayısı 39.082, Muharip Gazi ve Eşi sayısı ise 84.260 olmak üzere toplam 127.482’dir.
Ücretsiz Seyahat Hakkından faydalanamayan, vazife malullüğü kapsamında şehitlerin çocukları ile anne ve babaları sayısı 11.250, Gazi çocukları ile anne ve babaları sayısı 20.940, Muharip gazi çocukları ile anne ve babaları sayısı ise 300 olmak üzere toplamda 32.490’dır.
Kapsamdakilerin ücretsiz ulaşımdan faydalanma / faydalanmama durumlarını gösterir tablo aşağıda yer alıyor.
Diğer taraftan, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) veri tabanından alınan 2012 yılı verilerine göre ülkemizde 65 yaş üzerindeki yaşlıların genel nüfusa oranı yüzde7,51, sayıları ise yaklaşık 5.682.000’dir.
Ayrıca, 2002 yılında yapılan Türkiye Özürlüler Araştırması sonuçlarına göre ülkemizde yaklaşık 8,5 milyon engelli birey bulunmakta, bunların yaklaşık 1,6 milyonluk kısmı da 65 yaş ve üstü gruptan oluşuyor. Başka bir ifade ile engellilerin yaklaşık olarak yüzde 19’u yaşlıdır.
Engelli ve yaşlı vatandaşlarımıza şehir içi ulaşımından faydalanmalarında uygulanan indirimler iller bazında farklılaşıyor.
81 il belediyesinden alınan verilere göre toplu taşıma araçlarından;
Engelli vatandaşlarımız (yüzde40’ın üzerinde engelli) 38 ilde ücretsiz, 37 ilde indirimli, 6 ilde ise normal tarife kapsamında ücretli yararlanıyor.
Ağır engelli vatandaşlarımız ise; 55 ilde refakatçileri ile birlikte ücretsiz, 20 ilde indirimli, 6 ilde ise normal tarife kapsamında ücretli yararlanıyor.
65 üstü vatandaşlarımız; 12 ilde ücretsiz,12 ilde sosyal güvence ve gelir durumu göz önüne alınarak kısmen ücretsiz, 23 ilde indirimli, 3 ilde sosyal güvence ve gelir durumu göz önüne alınarak kısmen indirimli, 31 ilde ise normal tarife kapsamında ücretli yararlanıyor.
Özetle;
İllerin yüzde 47’sinde engelliler, yüzde 68’inde ağır engelliler, yüzde 15’inde yaşlılar şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden Ücretsiz,
İllerin yüzde 46’inde engelliler, yüzde 25’sinde ağır engelliler, yüzde 32’inde yaşlılar şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden İndirimli,
İllerin yüzde 7’sinde engelli ve ağır engelli bireyler, yüzde 38’sinde de yaşlı bireyler normal tarife kapsamında ücretlendirilerek yararlanıyor.
Genellikle büyükşehirlerde belirli miktarda ücret ödenmekte olan dijital kartlı sistemler bulunmakta olup, bu kartlar için ödenen tutar engelli ve ağır engelliler açısından farklılık göstermemekle birlikte, 65 yaş ve üzerindeki bireyler için farklılık göstermektedir. Genellikle, sosyal güvencesi olmayan yaşlı bireylerden cüzi bir miktar, sosyal güvencesi olan yaşlılardan ise daha fazla ücret alınmaktadır. Diğer taraftan, engelli ve ağır engelli bireylere yönelik olarak uygulanan indirim oranları da ilden ile değişiklik göstermekte olup indirim oranı yüzde 25 ile yüzde 50 arasında değişiyor.
Engelli, ağır engelli ve yaşlı kişilerin toplu taşıma hizmetinden indirimli, ücretsiz ve ücretli yararlanma durumlarının illere göre dağılımı incelendiğinde, kapsamdaki kişilerin illerin büyük bölümünde bu hizmetlerden ücretsiz ya da indirimli faydalandığı görülmekte, ancak indirim oranları ve indirim prosedürlerine ilişkin uygulamalar ilden ile farklılık arz ediyor.
Engelliler ve yaşlılar hareket kısıtlılığı nedeniyle toplumun diğer fertlerine göre daha fazla emek ve maliyetle toplumsal hayata katılabilmektedirler. Şöyle ki; engelli olmayan bir bireyin yürüyerek kat edebileceği mesafeleri özellikle hareket kısıtlısı olan engelli ve yaşlı bireyler taksi veya toplu taşıma araçlarını kullanarak alabiliyor.
Hareket kısıtlılığı olan ve toplumsal konumları itibariyle önemli ölçüde ekonomik kısıtlılıklarla da karşılaşan engelli ve yaşlı kişilerin, toplu ulaşım bağlamında dezavantajlı durumlarının giderilmesi için alınacak tedbirler Anayasanın 10 uncu maddesine göre eşitlik ilkesine aykırı sayılamaz. Bu kişilerin, indirim ve muafiyetten faydalanmaları toplumsal hayata aktif katılımlarında fırsat eşitliğinin sağlanması açısından büyük önem arz etmektedir. İndirimli ve ücretsiz taşıma imkanı ile, yaşlıların aile bağlarını da güçlendirmeyi sağlayacak şekilde daha sağlıklı yaşamalarına destek olunacağı ve bu sürecin aktif yaşlanma programlarını da destekleyeceği değerlendiriliyor.
Bu öneri ile ücretsiz seyahat hakkının kapsamı genişletilerek;
Vazife malullüğü kapsamında şehit olanların çocukları ile anne ve babalarının,
Asayiş ve güvenlik hizmetlerinin yerine getirilmesi sırasında gazi olanlar, harp malullüğü ve vazife malullüğü kapsamındaki gaziler ile muharip gazilerin çocukları ile anne ve babalarının da,
Devlet Demiryollarının şehir içi ve şehirlerarası hatlarında, Denizyolları şehir içi ve şehirlerarası hatlarında, belediyelere, belediyeler tarafından kurulan şirketlere ya da belediyeler tarafından yetki verilen özel şahıs veya şirketlere ait şehir içi toplu taşıma araçlarında ücretsiz olarak seyahat edebilmesinin sağlanması,
Ağır engellilerin bir refakatçisi ile birlikte ve engellilerin, Devlet Demiryollarının şehir içi ve şehirlerarası hatlarında, Denizyolları şehir içi ve şehirlerarası hatlarında, belediyelere ve belediyeler tarafından kurulan şirketlere ait şehir içi ve şehirlerarası toplu taşıma araçlarında ücretsiz olarak seyahat edebilmesinin sağlanması,
65 yaş üzeri kişilerin, Devlet Demiryollarının şehir içi hatlarında, Denizyolları şehir içi hatlarında, belediyelere ve belediyeler tarafından kurulan şirketlere ait şehir içi toplu taşıma araçlarında ücretsiz olarak, Devlet Demiryollarının ve Denizyollarının şehirler arası hatlarında yüzde50 indirimli seyahat edebilmesinin sağlanması,
amaçlanıyor.
Bu suretle, ücretsiz seyahat hakkından yararlanmada, şehit yakını, gazi ve gazi yakınları arasından farklı uygulamalara son verilerek uygulama birliği sağlanması,
Engelli ve yaşlıların ekonomik ve hareket kısıtlılıklarından kaynaklanan dezavantajları giderilerek toplumsal hayata etkin katılımlarının sağlanması ve kapsamdaki kişilere yönelik farklı uygulamaların standardize edilmesi amaçlanıyor.
Kaynak: Aile Bakanlığı
