ENGELLİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE SAĞLANAN DESTEK
Doğuştan veya sonradan; bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım veya rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişiye engelli denilmektedir.
Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 10’u, diğer bir deyişle 650 milyon insan engellidir. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı’na (UNDP) göre, engelli bireylerin yüzde 80’i gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır. Türkiye’de nüfusun yaklaşık yüzde 12’si engellilerden oluşuyor. Bu da yaklaşık 8,5 milyon engellimiz olduğu anlamına geliyor.
Engelliler, normal hayatını ve iş hayatını sağlıklı insan gibi devam ettirmekten yoksun. Çeşitli destek ve yardımlara ihtiyaç duymaktalar.
Gelişmiş ülkelerde engellilerin sağlıklı insanlar gibi hayatını devam ettirebilmeleri için çok çeşitli tedbirler alınmış bulunuyor. Örneğin; engellilere ayrı yol, toplu taşım araçlarında taşıta binip-inmelerini sağlayan özel aparatlar, taşıt içinde ayrılan özel yerler, otoparklarda engelliler için ayrılan özel yerler, çeşitli sosyal yardımlar, sigorta yardımları ve istihdam kolaylığı gibi çok çeşitli haklar sağlanmış bulunuyor. Ayrıca gelişmiş ülke insanları, engellilere karşı her zaman kibar, nazik ve yardımcı. Tüm bunlar, engellilerin normal insanlar gibi hayatlarını devam ettirmelerine önemli katkı sağlıyor.
Durum böyle olunca engellilerin istihdamı büyük önem taşıyor. Gelişmiş ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de engelli istihdamı desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.
ENGELLİ ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU
Gerek özel sektör gerekse kamu sektörü yasa ile engelli çalıştırmaya mecbur tutulmuş bulunuyor. 50 ve üzerinde işçi çalıştıran özel sektör işverenleri, çalıştırdığı işçi sayısının yüzde 3’ü, Devlete ait işyerleri ise çalışan sayısının yüzde 4’ü oranında engelli işçi çalıştırmakla yükümlü tutulmuş durumdalar. İşverenler çalıştırmakla yükümlü oldukları işçileri Türkiye İş Kurumu aracılığı ile sağlarlar. Veya kendileri bulup Türkiye İş Kurumu’nun ilgili birimine tescil ettirirler. 50 sayısının tespitinde aynı işverenin aynı il sınırları içerisindeki bütün işyerlerinde çalıştırdığı toplam işçi sayısı dikkate alınıyor. Yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamıyor. İşyerlerindeki işçi sayısının tespitinde de yer altı ve su altı işlerinde çalışanlar hesaba katılmıyor.
ENGELLİ RAPORU
Engelli istihdamı kapsamında çalışmak isteyen engelli, durumunu hastane sağlık kurulu raporu ile ispatlamak zorunda. Engellilere Devlet hastaneleri, eğitim ve araştırma hastaneleri gibi Türkiye genelinde rapor verecek yaklaşık 400 hastane bulunuyor. Engelliler kendileri doğrudan hastaneye başvurarak engelli raporu alabildikleri gibi, ilgili kurum tarafından hastanelere sevkleri yapılarak da rapor alabiliyorlar. İş mevzuatına göre bir kişinin engelli olarak kabul edilebilmesi için engellilik oranının en az yüzde 40 olması gerekmektedir.
ENGELLİ ÇALIŞTIRAN İŞVERENE SAĞLANAN AVANTAJ
Engelli çalıştıran işverene prim avantajı sağlanıyor. Çalıştırılan engellilerin işveren prim hisseleri asgari ücret üzerinden Devlet tarafından karşılanıyor. Engelli işçi teşvikinden işçi çalıştıran bütün işyerleri faydalanabiliyor. Bu teşvikten faydalanabilmek için 50 işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmuyor.
Örnek: Bakkal Salih Amca, bakkalında asgari ücret (1.273,50 TL) üzerinden bir engelli çalıştırırsa, işveren olarak kendi hissesine düşen sigorta primlerinin tamamını Devlet karşılayacak. Engellileri çalıştıran işverenlerin bu haktan yararlanabilmeleri için engellilerin en az yüzde 40 oranında engelli olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu almaları gerekiyor.
ENGELLİ TEŞVİKİ İÇİN NE YAPILACAK?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 30. maddesindesi kapsamında teşvikten yararlanmak isteyen işverenlerin; Türkiye İş Kurumu il/şube müdürlüklerinden onaylatacakları ve özürlü statüsünde çalıştırdıkları sigortalıların TC kimlik numarasını, ad-soyadını, İş Kurumuna tescil tarihini, normal işyerlerinde veya korumalı işyerinde çalıştırma durumlarını ihtiva eden örneği kurumca hazırlanan belgenin aslını işyerinin bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Kurumu il/merkez müdürlüklerine ibraz etmeleri gerekmekteydi.
Ancak, SGK yayınladığı duyuru ile söz konusu belgeleri ibraz etme zorunluluğuna 2015 Ocak itibariyle son verdi.
İlgili Duyuruda;
“4857 sayılı is Kanununun “Engelli ve eski hükümlü çalıştırma zorunluluğu” başlıklı 30 uncu maddesinin altıncı fıkrasına istinaden, çalışma gücü kayıp oranı %40’dan fazla olan engelli sigortalı istihdam eden tüm özel sektör işverenleri, anılan fıkrada belirtilen şartların sağlanması kaydıyla, her bir engelli sigortalı için prime esas kazanç. alt sınır üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren payının tamamı üzerinden teşvikten yararlanabilmektedir.
Söz konusu teşvikten yararlanmak isteyen işverenler, teşvik kapsamında bildirilmek istenen sigortalılara ilişkin bilgileri Türkiye İş Kurumu’ndan alınan web servis aracılığıyla eBildirge programında yer alan “Engelli ve İşsizlik Teşvik Yönetimi” programı vasıtasıyla sorguladıktan sonra teşvik kapsamına giren engelli sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerini 14857 sayılı kanun numarasını seçerek gönderebilmektedirler.
Buna göre, 4857 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin altıncı fıkrasında öngörülen sigorta primi teşvikinden yararlanmak isteyen özel sektör işverenleri tarafından teşvik kapsamında bildirilecek engelli sigortalıların e-Bildirge programında yer alan “Engelli ve İşsizlik Teşvik Yönetimi” ekranı üzerinden tamamlaması yapılabildiğinden 2015/Ocak ayı dahil olmak üzere bundan böyle 19/8/2008 tarihli, 2008/77 sayılı Genelgede gerek teşvikten ilk yararlanma sırasında gerekse her yılın Ocak ayı içinde Kuruma ibraz edilmesi gerektiği belirtilen (Ek-1) belgenin Türkiye İş Kurumundan onaylatılarak Kurumumuza ibraz edilmesine gerek bulunmamaktadır. “
denilmiştir.
